SKAZANI NA SHAWSHANK

OPIS: Andy Dufresne odsiaduje karę dożywotniego więzienia za podwójne morderstwo, którego nie popełnił. W Shawshank rządzą sadystyczni strażnicy, a dyrektor więzienia to hipokryta i oszust. Ale Andy jest sprytniejszy od każdego z nich. Lata, jakie przyjdzie mu spędzić w celi, wykorzysta na przygotowanie misternego planu zemsty - tak zaskakującego, że zmyli nawet najbliższych mu współwięźniów... 




Nigdy nie byłam w więzieniu. Nigdy nie byłam nawet pod więzieniem. Nie widziałam go ani od środka, ani od zewnątrz. Nie znam też nikogo, kto w nim był. Więc co mogę o nim wiedzieć? Nic. Pozostaje mi tylko wyobraźnia. To niewiele, ale lepiej, żeby tak już zostało:-).
Co jest najgorsze w więzieniu? Rozłąka z rodziną, nadmiar wolnego czasu, brutalni współwięźniowie, brak wolności? Chyba jednak: brak nadziei....




KSIĄŻKA:

"Skazani na Shawshank" to jedno z czterech opowiadań Stephena Kinga zawartych w zbiorze pt. "Cztery pory roku". Pozostałe opowiadania z tego zbioru to: "Ciało", "Zdolny uczeń" i "Metoda oddychania".
Oprócz "Skazanych..."  moją szczególną uwagę zwróciło jeszcze opowiadanie "Zdolny uczeń" - opowieść o chłopcu poznającego byłego hitlerowskiego zbrodniarza, którego okrucieństwo stopniowo dorównuje  okrucieństwu mistrza. Jednak to opowiadanie "Skazani na Shawshank" zdobyło u mnie pierwsze miejsce.


Akcja tej opowieści dzieje się w więzieniu, podobnie jak akcja "Zielonej mili" - innej książki Kinga.
Zarówno w jednym, jak i drugim opowiadaniu uderzyła mnie jedna rzecz: autor próbuje nam przedstawić więźniów jako normalnych ludzi, którzy znaleźli się w tym miejscu przez nieszczęśliwe zrządzenie losu. Przynajmniej tak się dzieje, jeżeli chodzi o głównych bohaterów. Ale nie tylko. King opisuje także więźniów, którzy są zwykłymi ludźmi jak każdy z nas, a do więzienia zaprowadziła ich młodzieńcza głupota lub przestępstwa popełnione dawno temu za które teraz pokutują. Pozostają nadal normalnymi ludźmi próbującymi jakoś wegetować w więziennej rzeczywistości. Na tle większości takich właśnie więźniów swoje swoje miejsce mają także zatwardziali przestępcy i recydywiści, których miejsce jest w najgorszych więzieniach w Stanach. John Coffey z "Zielonej mili", czy Andy Dufresne ze "Skazanych..."wyglądają wśród nich tak, jakby znaleźli się w tych miejscach przez pomyłkę. Obaj są niewinni, obaj znaleźli się w więzieniach przez niesprawiedliwe wyroki sądów i zaślepienie innych ludzi.

Andy Dufresne trafia do Shawshank za rzekome zabójstwo żony i jej kochanka. Inteligentny,  dobrze wychowany i ubrany zupełnie nie pasuje do reszty więźniów - wieloletnich bywalców tego więzienia. Na ich tle wyróżnia się jeden z nich: Ellis Boyd, zwany "Red" z racji posiadania rudych włosów i irlandzkiego pochodzenia. Red zostaje przyjacielem Andy'ego. I może ta przyjaźń, może jego siła woli, a może jeszcze coś innego nie pozwala na to, aby Andy popadł w rozpacz i stracił nadzieję. To właśnie nadzieja jest najbardziej niepożądanym gościem w Shawshank. Nikt z więźniów nie chce mieć z nią do czynienia. Nikt nie chce o niej mówić. Tylko Andy mimo brutalnych szykan ze strony strażników więziennych i seksualnego wykorzystywania przez zwyrodnialców z Shawshank nadziei nie traci. Malo tego: daje ją innym tworząc bibliotekę więzienną z prawdziwego zdarzenia,  załatwiając kumplom piwo w trakcie ciężkiej pracy, by choć przez chwilę dać im namiastkę wolności.
Ta właśnie nadzieja daje Andy'emu siły do wieloletniego, mozolnego żłobienia tunelu małym oskardem w ścianie swojej celi, którym w końcu w spektakularny sposób daje nogę, pozostawiając wszystkich wraz z naczelnikiem więzienia na czele w stanie głębokiego szoku i osłupienia. Także Red wychodząc po kilkudziesięciu latach na wolność i podążając śladami Andy'ego żyjącego szczęśliwie w małej wiosce nad brzegiem oceanu bardzo, bardzo ostrożnie zaczyna mieć nadzieję.
Dlaczego Andy wygrał? Może być wiele powodów. Silny charakter, odwaga, marzenia... Ale to właśnie nadzieja umiera ostatnia...

Cytaty z książki:

1. "Andy przepłynął rzekę gówna i wyszedł czyściutki po drugiej stronie."
2. "Mówię wam, że głosy te unosiły się wyżej i dalej niż czyjekolwiek marzenia. To było tak, jakby jakiś piękny ptak wpadł do naszej brudnej klatki… i sprawił, że mury się zawaliły."
3. " Przez 40 lat prosiłem o pozwolenie wysikania się. Bez tego nie mogę wycisnąć kropli."
4. " Nadzieja jest bardzo niebezpieczna. Może doprowadzić człowieka do obłędu."
5. "Mam nadzieję, że uda mi się przekroczyć granicę. Mam nadzieję, że zobaczę swojego przyjaciela i uścisnę mu dłoń. Mam nadzieję, że Pacyfik jest tak niebieski jak bywał w moich snach. Mam nadzieję."



FILM:

Jak to zwykle z twórczością Stephena Kinga bywa, także i na podstawie "Skazanych na Shawshank" nakręcono film, pod tym samym tytułem.

W szoku byłam patrząc, jak dokonano sztuki rozciągnięcia krótkiego opowiadania do rozmiaru półtora godzinnego pełnometrażowego filmu, ale się udało. I to jeszcze jak! Co prawda w wersji filmowej dodano do całej opowieści wzruszającą historię starego więziennego bibliotekarza, ale to można zaliczyć tylko na plus. Całość filmu poza niewielkimi różnicami dość wiernie kopiuje opowiadanie i jego przekaz.
I jak to też zwykle z ekranizacjami powieści Kinga bywa, do głównych ról nie zatrudniono jakichś marnych aktorzyn grających do tej pory w filmach klasy B, C tylko rasowe gwiazdy, stałych bywalców oskarowych gal, takich jak Tim Robbins i Morgan Freeman.
Chyba nikt lepiej nie potrafiłby zagrać roli Andy'ego Dufresne tak dobrze jak Tim Robbins, ale na mnie największe wrażenie zrobił pan Freeman. Widziałam go w wielu rolach i za każdym razem mam to samo odczucie: jego spokój, mądrość i inteligencja mrozi mi krew w tętnicach. Freemana wybrano do roli Reda, co może wydawać się nieco dziwne z uwagi na to, że ten aktor niezbyt przypomina swój pierwowzór z opowiadania - rudowłosego Irlandczyka, ale co tam: to się wytnie:-) W końcu, czy facet o nieco ciemniejszym kolorze skóry nie może pochodzić z Irlandii? Nie bądźmy drobiazgowi.
Reżyser nie próbował zmienić sensu, czy przesłania "Skazanych...".Dla wieloletnich więźniów ze Shawshank wolność ma inne znaczenie niż się wydaje reszcie.

Świat poza murami jest dla nich złowrogi i nieznany. Przystosowali się do życia w więzieniu, które choć ich nie oszczędza i jest często brutalne, to przynajmniej znane. Dla tych ludzi życie w Shawshank to trwanie dzień po dniu bez krzty nadziei. Tylko Andy nie rezygnuje z marzeń.  Próbuje dać swoim kumplom choćby namiastkę normalnego życia na wolności, często narażając się na dotkliwe kary i sankcje ze strony strażników i cynicznego naczelnika więzienia.
Akcja filmu toczy się wartko i bez przynudzania, a my mamy wrażenie, że sprawiedliwości stało się zadość gdy Andy, nie dość że zwiewa z wiezienia Shawshank, co wydawało się każdemu do tej pory niemożliwe, to jeszcze wysadza w powietrze (nie dosłownie) naczelnika więzienia wraz z jego kliką.

A więc: czy warto mieć nadzieję?
Odpowiedź jest prosta. Dopóki ją masz- żyjesz i walczysz. Gdy ją stracisz - stajesz się martwy jak skazani na Shaswhank...

reżyseria: Frank Darabont

scenariusz: Frank Darabont

gatunek: Dramat

produkcja: USA

premiera: 16 kwietnia 1995 ( Polska), 10 września 1994 (Świat)

obsada:

Tim Robbins - Andy Dufresne

Morgan Freeman - Ellis Boyd "Red" Redding

Bob Gunton - naczelnik Samuel Norton

William Sadler - Heywood

Clancy Brown - kapitan Byron Hadley                                                        Gil Bellows - Tommy Williams                                                         Mark Rolston - Bogs Diamond ciekawostki: 1. Rola Tommy'ego Williamsa, zagrana przez Gila Bellowsa, była początkowo przeznaczona dla Brada Pitta. 2. Dłonie trzymające rewolwer na początku filmu należą do reżysera filmu - Franka Darabonta. 3. Postać "Reda" Reddinga miał zagrać Harrison Ford. Ostatecznie angaż otrzymał Morgan Freeman. 4. Mężczyzna siedzący za Gilem Bellowsem to Dennis Baker, dawny naczelnik więzienia w Mansfield, gdzie film był kręcony. 5. Ręce, które odłupują pierwszy kawałek ścianki młoteczkiem skalnym, należą do reżysera - Franka Darabonta. Stwierdził on, że nie miał innego wyjścia, by prawidłowo nakręcić tą scenę. 6. Do roli Andy'ego Dufresne kandydowali: Tom Hanks, Kevin Costner, Jeff Bridges i Tom Cruise. Ostatecznie angaż otrzymał Tim Robbins. 7. Podatki służb federalnych powinny zostać rozliczone do 15 marca a nie kwietnia, jak to przedstawiono w filmie.  8. W nagłówku gazety, zaraz za spekulacjami o morderstwie w Shawshank, dokonano literówki. Słowo "indictment" (akt oskarżenia) jest zapisane jako "indictement" (zaskarżalny). 9. Kiedy autobus wiozący Reda jedzie w stronę wzgórza, po prawej stronie na podjeździe stoi samochód, nie pasujący modelem do tamtych czasów. 10. Kiedy Tommy wychodzi na spacerniak, by porozmawiać z naczelnikiem, ten oferuje mu papierosa i wyciąga z kieszeni paczkę Marlboro Miles, nieprodukowaną przed 1990 rokiem.  11. Krew na szyi Heywooda podczas afery z Brooksem pojawia się i znika pomiędzy ujęciami. 12. Podczas przemówienia strażnika Nortona, widoczna jest kamera typu Pentax k1000 SLR, nieprodukowana przed 1975 rokiem.  13. Nagranie "Le nozze di Figaro" pochodzi z 1968 roku. Nagrała ją firma Deutsche Grammophon pod specjalnym nadzorem kompozytora Karla Bohma. 14. Plakat, jaki ma w celi Andy, przedstawiający Ritę Hayworth w 1947 roku pochodzi z kolekcji sław. Tego typu plakaty były sprzedawane dopiero na początku lat 60. 15. List od Andy'ego posiada akapit podczas sceny kręconej z oddali. Akapit znika, gdy mamy zbliżenie na kartkę papieru z przodu.  16. Kolekcja przebojów Hanka Williamsa, której słuchał Heywood w 1963 roku, nie była wypuszczona do sprzedaży przed 1974 rokiem. 17. Ani jeden więzień nie posługuje się akcentem ze stanu Nowa Anglia, w którym znajduje się więzienie.  18. Andy przedstawiony jest jako bardzo inteligentna osoba i miłośnik szachów. Kiedy jednak widzimy jego szachownicę tuż przed skończeniem rzeźbienia do niej pionków, widzimy kilka błędów. Po pierwsze plansze należałoby odwrócić o 90 stopni, by wszystko mogło stać na niej jak należy. Wieża nisko po lewej powinna być czarna, podobnie jak ta na górze po prawej stronie. Żaden miłośnik szachów nie popełniłby takiego błędu. 19. W scenie, w której Andy i Red poznają się, więźniowie znajdujący się za nimi mają inne koszule. Scena była kręcona dwa razy, najpierw na potrzeby dialogów i występu Andy'ego, później Reda. Stąd to niedopatrzenie. 20. Red mówi, że Andy przeczołgał się 500 jardów, co daje nam pół mili. W rzeczywistości 500 jardów to ćwierć w zaokrągleniu 1/3 mili.   21. Okna w autobusie, którym jedzie Red, zamykają się przy dalekich ujęciach i otwierają przy bliższych.  22. Andy chcąc zamknąć strażnika w łazience zabiera ze stołu dosyć nowoczesny klucz. Jednak zamknięcie do łazienki nie wygląda na nowe, prawdopodobnie można je było zamknąć tylko starym, dużym kluczem, podobnym do tych, jakie nosiła przy sobie szkieletowa załoga. 23. Czapka Reda spada mu z głowy, kiedy idzie wybrzeżem i prawie wpada do wody. W następnym ujęciu znajduje się jednak znacznie bliżej brzegu niż wcześniej. 24. Kiedy Andy czeka w banku na czek, możemy w tle zauważyć człowieka, który stoi obok przy okienku i rozmawia z kasjerem bankowym. Chwilę później, kiedy Andy opuszcza budynek, ten sam mężczyzna podchodzi do tego samego okienka. 25. Kierowca, który podwozi Reda do Buxton, mówi mu, że są na miejscu, jednak jego usta poruszają się dopiero po tym, kiedy słyszymy wypowiedzianą kwestię. 26. Kiedy Andy czołga się przez tunel, za plakatem widać kilka łun światła. Jednak rano plakat doskonale chroni tajemnicę zniknięcia Andy'ego.  27. Kiedy Byron T. Handley zostaje schwytany w 1966 roku, są mu czytane jego prawa. W rzeczywistości ta formułka pojawiła się w 1966 roku, jednak jej ostateczny kształt został stworzony kilka lat później. Handley nie mógł więc usłyszeć takiego oskarżenia. 28. Kiedy Andy rozmawia po raz pierwszy z Redem na boisku, ten gra z kilkoma więźniami w łapanie piłki. Pod koniec rozmowy Red łapie piłkę dwukrotnie, pomimo iż ani razu jej nie odrzuca.   29. W momencie, kiedy Hadley prawie zrzuca Andy'ego z dachu w odbiciu czapki strażnika możemy zobaczyć mikrofon. Ponieważ Andy upuścił mopa w poprzednim ujęciu, nie ma innych przedmiotów, które mogłyby dać tego typu refleks.   30. Po swojej ucieczce Andy prowadzi czerwony kabriolet przybrzeżną autostradą. Ucieczka miała miejsce w 1966 roku, podczas gdy samochód to charakterystyczny Pontiac GTO z 1969 roku.   31. Pieczęć używana przez komisję zwolnień warunkowych w 1947 roku odbija czcionkę Helvetica, która została opracowana dopiero w 1957 roku.  32. Na liście Andy'ego, wysłanym w 1955 roku, przyklejono trzycentowy znaczek. Nie ma w tym nic nieprawidłowego, ale na liście pod nim znajduje się znaczek z 1923 roku, który nie był wydawany po 1938 roku.   33. Szachownica, na której Andy i Red grają w warcaby, została wyprodukowana w latach 80. lub 90. XX wieku.  34. Pistolet Colt Detective Special, przy użyciu którego naczelnik więzienia popełnia samobójstwo, ma elementy, które pojawiły się w tym modelu po raz pierwszy w 1973 roku.   35. Plakat Raquel Welch z filmu "Milion lat przed naszą erą", który wisi na ścianie celi Andy'ego, nie powinien się pojawić w filmie, skoro Dufresne uciekł z więzienia w 1966 roku. Film z Welch pojawił się w kinach w grudniu 1966 roku, a sam plakat stał się popularny dopiero po premierze.  36. Zaraz na początku filmu, w ujęciu z góry, pokazującym okolice i więzienie Shawshank, widzimy kilka samochodów zaparkowanych przy drodze prowadzącej do zakładu. Kilka z nich nie było produkowanych w czasach, w których rozgrywa się akcja filmu. 37. Gdy Red jedzie autobusem do Meksyku, linie na drodze oddzielające przeciwne pasy ruchu, są żółte, chociaż w 1967 roku do ich malowania używano białej farby. 38. Gdy Red jedzie autobusem, w oddali można zauważyć znak drogowy, który pojawił się dopiero w latach 90.   39. Gdy więźniowie rozmawiają o rzekomym samobójstwie Andy'ego, jeden z nich mówi "Nie, nie, Andy nigdy by tego nie zrobił", ale ruch jego ust nie odpowiada wypowiadanym przez niego słowom.  40. Gdy strażnik mówi, że dach fabryki wymaga remontu, w jego okularach odbija się mikrofon na wysięgniku.   41. Gdy Andy po raz pierwszy rozmawia z Redem, w tle widać kilka osób noszących spodnie w kolorze khaki. Wszyscy inni więźniowie noszą niebieskie spodnie, prawdopodobnie dżinsy.  42. Hadley mówi, że odziedziczył 35 tysięcy dolarów i po opłaceniu podatków mógł sobie jeszcze pozwolić na kupno samochodu. Choć w 1949 roku (kiedy toczyła się akcja filmu w momencie wypowiedzenia tych słów) faktycznie mógłby go nabyć za te pieniądze, średnia cena auta wynosiła wtedy jedynie ok. 1500 dolarów. Hadley miał więc dość środków na kupno nawet kilku samochodów lub nawet domów - średni koszt domu w 1949 roku wynosił ok. 7500 dolarów.   43. Kiedy strażnicy przeszukują cele, Hadley przewraca figury wyrzeźbione przez Andy'ego. Figura gońca naprzemiennie stoi i leży przewrócona pomiędzy ujęciami.  44. Gdy autobus z Andym zbliża się do więzienia, w ujęciu z lotu ptaka widać budynek z czerwonej cegły i chodnik zasypany gruzem. W następnym ujęciu gruz znika.   45. W pewnym momencie filmu widać, jak Andy siwieje. Kilka minut później jego włosy są znowu pełne koloru, a on sam wygląda młodziej.   46. Mimo że Norton pchnął całą ręką plakat Raquel Welch w celi Andy'ego, w następnym ujęciu widać na nim jedynie jego dłoń.  47. Po ucieczce Andy'ego naczelnik wchodzi do jego celi i mówi do strażników "Tamten jego przyjaciel... To on!" i wskazuje palcem wskazującym lewej dłoni na Reda. Jednakże, w następnym ujęciu w kierunku Reda skierowany jest palec wskazujący prawej dłoni naczelnika.   48. Igła kompasu, którego Red używa w swoim apartamencie, blokuje się, gdy kompas jest zamknięty. Gdy się go otworzy, igła przez chwilę drga, po czym wskazuje północ. Gdy Red otwiera kompas, igła się nie rusza, tylko od razu wskazuje kierunek północny.  49. Ubranie, które Andy zdejmuje po wydostaniu się na wolność, znika po kilku chwilach.   50. Kiedy Brooks się wiesza, ilość kurzu na jego bucie i spodniach zmienia się pomiędzy ujęciami.  51. Po ucieczce Andy'ego Red mówi, że znaleziono wyraźnie zużyty młotek skalny Dufresne'a. Mimo to strażnik więzienny trzyma później nienaruszony młotek.   52. Gdy Brooks proponuje Andy'emu wycieczkę, pokój w bibliotece jest słabo oświetlony. Jednakże, chwilę później jest już w nim całkowicie jasno.  53. Przyjaciel naczelnika przekupuje go, wręczając mu ciasto domowej roboty, upieczone na jednorazowej aluminiowej tacce. Naczelnik daje później wypiek Andy'emu, który z kolei przekazuje go Redowi. Gdy Red je ciasto, tacka jest wykonana z mocnego metalu.   54. Gdy naczelnik więzienia ładuje swój rewolwer, na pudełku z nabojami widać logo Remington Kleenbore. Jednak chwilę później, na pociskach możemy dostrzec znaczek WW, wskazujący na amunicję Winchester Western.   55. Gdy rano po ucieczce Andy'ego naczelnik więzienia wchodzi do jego celi, w jego okularach odbija się zielony ekran.   56. Kiedy naczelnik więzienia strzela sobie z pistoletu w głowę, przykłada broń do centralnej części podbródka i pociąga za spust. Chwilę później widać jednak, że rana postrzałowa znajduje się po prawej stronie jego szyi.   57. W narracji prowadzonej po ucieczce Andy'ego z Shawshank, Red mówi, że pamięta jak pomyślał sobie, że przekopanie się takim młotkiem zajęłoby 600 lat. Wcześniej jednak, kiedy to pierwszy raz zobaczył owo narzędzie, powiedział, że tyle czasu zajęłoby wykopanie tunelu biegnącego pod murem.  58. W jednej z początkowych scen, w ujęciu z lotu ptaka, śledzimy autobus więzienny wjeżdżający do Shawshank. Kamera zataczając koło, przelatuje nad budynkami i pokazuje więźniów, którzy "witają" nowoprzybyłych, a wtedy, na trawie niedaleko jednego z budynków, możemy dostrzec cień helikoptera z którego filmowano.   59. Kiedy Andy jest w banku i wypłaca pieniądze naczelnika, w tle widać mężczyznę stojącego przy kontuarze i rozmawiającego z kasjerem. Chwilę później, gdy Dufresne wychodzi z budynku, ten sam mężczyzna dopiero podchodzi do kasjera.  60. W bibliotece więziennej Heywood słucha płyty "24 of Hank Williams' Greatest Hits", która została wydana w 1976 roku - przynajmniej 10 lat po tym, jak Andy uciekł z więzienia.   61. W ujęciach ukazujących więzienne budynki widać, że w wielu oknach brakuje szyb.   62. Kiedy górna część rury jest wyłamana, powstaje fontanna, co oznacza, że woda znajduje się pod ciśnieniem. Jednakże, rury kanalizacyjne są wtedy niemalże puste.   63. Widoczne w filmie butelki z piwem mają metalowe nakrętki, których nie używano w 1949 roku.  64. Kiedy naczelnik więzienia ładuje rewolwer, na jego biurku stoi czarno-białe zdjęcie. W następnej scenie fotografia znajduje się w innym miejscu - jest oparta o lampę.   65. Na początku filmu, gdy Andy siedząc w samochodzie sięga po butelkę, pistolet na jego kolanach pojawia się i znika pomiędzy kolejnymi ujęciami.  66. Film nakręcono w Ashland, Butler, Lucas, Mansfield, Upper Sandusky (Ohio, USA), Yumie (Arizona, USA) i na Wyspach Dziewiczych Stanów Zjednoczonych.   67. Postać Reda jest różnie ukazana w filmie i w książce - w filmie, jak wiadomo, Red jest czarny, zaś jego książkowy pierwowzór jest białym Irlandczykiem o rudych włosach (stąd ksywa Red). 68. Zdjęcia do filmu rozpoczęły się 16 czerwca 1993 roku, a zakończyły 10 września tego samego roku.   69. Na ścianie celi Andy'ego (Tim Robbins) wisi zdjęcie Alberta Einsteina. Jest to nawiązanie do filmu "Narzeczona dla geniusza", w którym wystąpił Robbins.  70. W całym filmie zagrały tylko dwie kobiety, które wypowiedziały na planie choć słowo. Jedna z nich marudziła na Brooksa w sklepie spożywczym, a druga odzywa się do Andy'ego, gdy ten po ucieczce z więzienia przychodzi do banku.   71. Inspiracją w zakresie narracji i ukazania upływu czasu był dla Franka Darabonta film "Chłopcy z ferajny".  72. Więzienie Shawshank, zarówno to z filmu jak i z opowiadania, było wzorowane na więzieniu Thomaston (Maine, USA), które zostało zamknięte w 2004 roku ze względu na niewielkie rozmiary i zniszczoną strukturę budynku.   73. Film jest dedykowany Allenowi Greene, który był agentem i bliskim przyjacielem Franka Darabonta. Tuż przed zakończeniem zdjęć zmarł na AIDS. Galeria zdjęć: Trailer z filmu: G